Okolicznościowa wystawa „ Bez cenzury” prezentowana przez Miejskie Centrum Kultury w Ostrowcu Świętokrzyskim w Galerii Uwaga Schody z okazji 35 rocznicy wprowadzenia stanu wojennego stara się przybliżyć skalę zjawiska tzw. drugiego obiegu w ostatnich latach PRL.
Obok książek i czasopism z tego okresu na wystawie eksponowane są również okolicznościowe znaczki pocztowe , banknoty z wizerunkami przywódców podziemnej „Solidarności”, kalendarze oraz ulotki wzywające do bojkotu wyborów. Niektóre eksponaty zgromadzone na wystawie pochodzą z prywatnych zbiorów, zaś część została wypożyczona z Muzeum Historyczno -Archeologicznego oraz Stowarzyszenia Solidarność i Pamięć w Ostrowcu Świętokrzyskim a także z Europejskiego Centrum Solidarności w Gdańsku.
Wystawa będzie czynna od 17 grudnia 2016r. do 31 stycznia 2017r.
W przypadku młodzieży szkolnej zwiedzanie wystawy połączone jest z prezentacją dwóch filmów o stanie wojennym ( „ 13 grudnia we wspomnieniach Adama Mitury” oraz dokument o strajku w Hucie im. Marcelego Nowotki w Ostrowcu Świętokrzyskim).
Zwiedzanie wystawy po uzgodnieniu z organizatorem.
Kontakt telefoniczny – 609222800
Bibuła czyli przełamywanie reżimowego monopolu
Jednym z największych wyzwań, jakie stawały przed środowiskami niezależnymi w PRL, było przełamanie państwowego monopolu informacyjnego. Upaństwowienie rynku wydawniczego w połączeniu ze ścisłą i dość skuteczną cenzurą prewencyjną dawało komunistom olbrzymią przewagę w kształtowaniu społecznej świadomości. Stworzenie wolnego obiegu informacji miało więc kluczowe znaczenie dla odzyskiwania przez społeczeństwo podmiotowości.
Drugi obieg wydawniczy nie został oczywiście wymyślony przez opozycję przedsierpniową. Wydawnictwa bezdebitowe z lat 70. czerpały z tradycji prasy konspiracyjnej lat II wojny światowej czy powojennych wydawnictw podziemnych (gdy obóz niepodległościowy usiłował łamać monopol informacyjny partii komunistycznej przed referendum ludowym i tzw. wyborami do Sejmu ustawodawczego). Antyreżimowe ulotki były obecne na polskich ulicach i w zakładach pracy także w roku 1956, 1968 i w czasie późniejszych buntów społecznych.
Co było więc istotą fenomenu drugiego obiegu z lat 70. i 80.? Przede wszystkim jego skala – z czasem dość duża.
Szacuje się, że samych podziemnych czasopism ukazywało się ponad 5 tys., wydano także kilka tysięcy tytułów książek. Było to możliwe dzięki wielu czynnikom, w tym technologicznemu rozwojowi podziemnego druku, ale też usystematyzowaniu procesu wydawniczego. A zasięg podziemnych wydawnictw był tym bardziej znaczący, biorąc pod uwagę, że jeden egzemplarz drugoobiegowego wydawnictwa najczęściej miał więcej niż jednego czytelnika.
Niezależny obieg wydawniczy tworzył przestrzeń wolności słowa i myśli. Miał siłę wyrywania ze stereotypów, narzucanych przez komunistyczne władze. Był zatem ważnym elementem społecznego przebudzenia, którego moc objawiła się po Sierpniu ’80. Jeśli przyjrzymy się fenomenowi polskiej opozycji z lat 70. i 80., to nie polegał on na sile fizycznej – choć takiej konfrontacji lękała się władza.
Komunistyczny reżim kruszony był przede wszystkim za pomocą wolnej myśli i wolnego słowa – to one miały moc zrywania totalitarnych łańcuchów pętających społeczeństwo. A najważniejszym narzędziem stał się drugi obieg, wspierany przez podziemne uniwersytety czy niezależną działalność naukową i kulturalną. To dzięki tym inicjatywom powstawała nowa elita, która po doświadczeniach z końca lat 70. z początkiem kolejnej dekady stanęła na czele Solidarności. To ona miała także decydujący wpływ na transformację w 1989 r.
Skoro komunizm był systemem zbudowanym na kłamstwie, wolne słowo było dla niego zagrożeniem. ©
Dr hab. Filip Musiał jest dyrektorem Oddziału IPN w Krakowie, profesorem Akademii Ignatianum. Tygodnik Powszechny nr 47
